Książka, z której się sypią kamienie i włosy

Herta Muller

Nigdy nie mówił o miłości. Myślał o wodzie i mówił, że jestem dla niego źdźbłem słomy. Jeśli już byłam źdźbłem słomy, to raczej takim na ziemi. Na niej leżeliśmy w lesie w każdą środę po pracy. Zawsze na tym samym miejscu, gdzie trawa była wysoka, a ziemia twarda. Trawa nie pozostała wysoka. Kochaliśmy się pośpiesznie. Skórę przeszywały upał i mróz jednocześnie. Trawa podnosiła się z powrotem, sama nie wiem jak. A my liczyliśmy, sama nie wiem dlaczego, gniazda wron w czarnych akacjach. Gniazda były puste. Mówił: Widzisz.
(...)Z wronami miał rację, ale ze słomką nie. Źdźbło słomy na ziemi w lesie jest nawozem. Tym byłam dla niego, a on dla mnie. Nawóz jest oparciem, kiedy zagubienie jest już przyzwyczajeniem. (  H. Muller ,,Sercątko",  str. 143)

Kiedy dziecko nie wie, jak powinien skończyć się dzień, idzie z nożyczkami do pokoju. Opuszcza rolety i włącza światło. Staje przed toaletką z lustrem i obcina sobie włosy. W lustrze dziecko widzi siebie potrójnie i włosy na czole są przycięte krzywo. Dziecko poprawia krzywe miejsca, wtedy krzywe stają się miejsca obok. Zamiast kosmyków dziecko ma nad twarzą krzywą szczotkę, jego czoło jest łyse. Dziecko nie może się powstrzymać od płaczu.
Matka bije dziecko i pyta: -Dlaczego to zrobiłaś.
Dziecko mówi: - Bo się nie cierpię.
Wszyscy w domu czekają, aż z krzywej szczotki znowu urosną kosmyki. Bardziej niż wszyscy czeka na to dziecko. Nadchodzą inne dni. kosmyki rosną.
Ale pewnego dnia dziecko znowu nie wie, jak powinien się zakończyć dzień. ( jw., str. 193-4)


,,Sercątko" Herty Muller to powieść zbudowana z krótkich sekwencji, które po rozchyleniu kartek spadły na mnie niczym lawina z górskiego zbocza. Niektóre kamienie były malutkie i całkiem niewinne, a inne duże i ostre. Wszystkie z chlupotem trafiały w spokojne wody mojej świadomości, aby je zmącić i wywołać fale mrocznych emocji. Z fragmentów prozy sklejonych poszarpaną akcją, rozgrywającą się w Rumunii w czasach dyktatury Ceaucescu, autorka konstruuje duszny, klaustrofobiczny świat pełen podejrzliwości, nieufności i strachu. Jedni z narażeniem życia z niego uciekają za granicę, inni wyruszają w ostatnią podróż przez Styks, a ci którzy pozostali przy życiu i w kraju- szpiegują i donoszą, aby uniknąć prześladowań. Głównymi bohaterami ,,Sercątka" jest czwórka przyjaciól, których połączyło samobójstwo ( lub zabójstwo) Loli w akademiku. Jej śmierć tonie w mroku niedomówień, a zarazem ściąga na bohaterów oko Wielkiego Brata w postaci kapitana Pjale i jego psa, uosabiających totalitarną inwigilację.
W tym świecie obowiązują dwie proste zasady:
Po pierwsze nie zadawaj pytań. Im mniej wiesz, tym lepiej, bo podczas przesłuchania możesz nie wytrzymać i zdradzić przyjaciół (w książce nie ma ani jednego znaku zapytania).
Po drugie do każdego listu wkładaj włos. Jeśli list wraz z włosem dotrze do odbiorcy, to znaczy, że nie był po drodze otwierany. Tylko czy na pewno. W książce tu i tam na marginesie pojawia się literka ,,w" jak włos. W miarę czytania włosów jest coraz więcej. Wypadają z książki wraz z kamieniami...