,,Mapa i terytorium" - Michel Houellebecq

 

Jaki dziwny jest ten Houellebecq! Musi być bardzo samotnym człowiekiem. To chyba główna refleksja po przeczytaniu ,,Mapy i terytorium". Jego bohaterowie żyją tak, jakby jedli papier toaletowy: długi, szary, bez smaku... Budda powiedział, że pustka nie jest pusta. Otóż jest: u Houellebecqa. Pustka to kluczowe słowo dla tej książki, słowo otwierające drzwi do pomieszczenia, w którym nie ma nic oprócz ścian. Zastanawiam się, na ile jest to efekt zamierzony, ale nie czytałam żadnej innej jego książki, więc nie mam z czym skonfrontować. Podejrzewam po cichu, że on inaczej nie potrafi pisać.
Jest tutaj panorama francuskiej bohemy, jest bardzo dużo przemyśleń na temat sztuki i kierunków jej rozwoju, ale...nie ma życia. Jego bohaterowie nie potrafią się zakotwiczyć w życiu. I ja ich rozumiem. Też nie potrafię. Jest jednak między nimi a mną zasadnicza różnica: je wiem dlaczego. Wiem, z jakich powodów nie wypuściłam korzeni, a oni nie wiedzą. Oni po prostu przeżuwają ten swój papier toaletowy rolka za rolką i nie potrafią wyartykułować, z jakiego powodu im nie smakuje. Nie wie tego również narrator, który sprawia wrażenie, jakby jemu też nie smakowało. I trudno się dziwić, bo zasadniczo ludzie celulozy nie jadają ;-))

Główni bohaterowie, Jed i Michel, podejmują jakieś działania ( malowanie, pisanie, jedzenie, seks...), ale to są czysto mechaniczne ruchy, wykonywane pod dyktando sprężyny niewiadomego - narratorowi przede wszystkim! - pochodzenia. Żadna z tych czynności nie sprawia nikomu przyjemności. Jakaś obezwładniająca anhedonia, pod wpływem której mi opadły skrzydła. Bohaterowie ,,Mapy i terytorium" niby robią rzeczy, które sugerują przeżywanie silnych emocji (ktoś zemdlał, ktoś zwymiotował, ktoś kogoś uderzył w twarz...), ale to wszystko jest opowiedziane tonem tak skutecznie wypranym z wszelkich emocji, że gdyby nagle stanął przede mną autor, to miałabym ochotę jakoś nim potrząsnąć, żeby się upewnić, czy nie jest androidem.
Tak naprawdę najciekawsza jest fabuła, co akurat dla mnie jest czymś drugorzędnym. Owszem, ,,Mapa..." ma sporą wartość poznawczą, z racji tych przemyśleń na temat sztuki, wypowiedzianych tonem encyklopedycznego hasła, ale tak naprawdę nie tego szukam w literaturze. A czego szukam? Hmm... Czegoś, co nazwałabym pokarmem duchowym, bo codzienność dostarcza go za mało, a głodny umysł trzeba nakarmić. Liczyłam na pyszne danie z kuchni Houellebecqa, ale uraczył mnie rolką papieru. Zjadłam, bo na opakowaniu jest napisane, że Nagroda Goncourtów 2010, ale mam niesmak w ustach.
Starym indiańskim sposobem czytałam z ołówkiem w dłoni, ale nie ma tutaj ani jednego akapitu, który chciałabym zakreślić i zapamiętać. Może dwa zdania, wypowiedziane przez bohatera - alter ego pisarza:

,,...jedyne, co naprawdę posiadam w życiu: ściany" ( str. 133)

,,Nie da się ukryć, że nie odczuwam zbyt silnej solidarności wobec gatunku ludzkiego  - oznajmił Houellebecq, jakby odgadując jego myśli. - Powiedziałbym, że moje poczucie przynależności z dnia na dzień maleje." ( str. 155)